بنام خداوند جان و خرد                     کزین برتر اندیشه برنگذرد

سلام بر همه مهربانان

گزارش یک پژوهشگر معماری شهری از وضعیت شهرسازی تهران

پروفسور سایمون بل ، پژوهشگر حوزه شهری و استاد دانشگاه ادینبورگ انگلستان، در بازدید یکروزه ای که چندی قبل از تهران داشته است ، در گزارش مشاهدات خود به نکاتی اشاره می کند که در ذهن هر شهروند تهرانی این سوال مطرح می شود که « چرا تهران و شهروندانش از حداقل امکانات شهری محروم هستند؟ »

متن زیر گزارش مشاهدات یکروزه پروفسور سایمون بل است که در اختیار سایت خبری معماری نیوز قرار گرفته و اینجانب به نقل از آن سایت خبری با اندکی ویرایش آن را در این مقاله درج نموده ام .

الف : فضاهایی را دیدم که معلوم نبود برای فرودگاه است، یا تهران !!! .

 در اتحادیه اروپا قانونی تصویب شده است به نام "کمربند سبز". این کمربند برای شهر دو فایده بزرگ دارد:

1-      محدوده و مرز شهر را مشخص میکند و اجازه بزرگ شدن بیش از حد را نمیدهد .

2-      با ایجاد نوار سبز، کمک بزرگی به محیط زیست شهری میکند و الزاما باید شهر به سمت درون رشد کند .  

این یک قانون کلی برای قاره اروپا است. اما وقتی من از فرودگاه امام به سمت شهر تهران حرکت کردم فضاهایی را دیدم که معلوم نبود برای فرودگاه است، یا تهران!!! و اصلا مربوط به کدام شهر است؟! و کاملا مشخص بود که محیط اصلا تحت کنترل نیست و مدیر ندارد و بزرگترین عیب این بود که اصلا معلوم نبود که شهر کجا تمام میشود و اصلا مرزی وجود ندارد. 

ب : 17 مدل کفپوش متفاوت در یک خیابان  !!!.

وحدت، یک اصل مهم در طراحی شهری است ولی اصلا در شهر تهران چنین چیزی مشاهده نمیشود. من در یکی از خیابان های اصلی شهر (انقلاب – آزادی)،تعداد کفپوش ها را شمردم و به عدد 17 رسیدم، همینجا دیگه از ادامه شمارش خسته شدم و دیگر ادامه ندادم. شما با اینکار هزینه نگهداری را بالا می برید و در هنگام تعویض، گاهی اوقات خسته می شوید و سریع پیاده رو را آسفالت می کنید. در مرکز شهر ادینبورگ فقط یک مدل کفپوش برای تمامی پیاده رو ها استفاده شده است . نکته دیگر اینکه، سنگفرش های پیاده رو ها باید در مقابل بارش برف و باران طوری عمل کند که آب، یا جذب شود و یا به سمت پوشش گیاهی هدایت شود. اما متاسفانه من این تکنولوژی را در شهر تهران ندیدم و سیستم موجود در مواقع بارانی موجب آب گرفتگی معابر و خیابان ها می شود.

ج : شما فقط در خیابان راه می روید !!! .

متاسفم که این را می گویم ولی دلم برای سالمندانتان سوخت. شما مبلمان شهری دارید ولی مبلمان شهری که اصولی باشد و به افراد سرویس بدهد اصلا در شهر تهران وجود ندارد. من حدود 3 ساعت در شهر تهران پیاده روی کردم اما اصلا مبلمان شهری برای نشستن پیدا نکردم. افراد سالمند در این قضیه اصولا حذف می شوند، چون فضایی برای استفاده آنها با توجه به ویژگی هایی که این قشر از جامعه دارد ، اصلا وجود ندارد. 

د : تهران، شهر ماشین سوارها !!! .

اولین چیزی که در تهران برای من جلب توجه کرد این بود که بیشترین چیزی که در خیابان دیده میشود، ماشین است، ناخودآگاه وقتی ماشین هست، آلودگی صوتی هم هست و در کنارش آلودگی هوا نیز وجود دارد. این ها علاوه بر زشت کردن تصویر شهر، تاثیرات بسیار بدی در روحیات شهروندان دارد. درست است که همه شهرها باید خیابان های اصلی داشته باشد و ماشین ها در آن تردد کنند، اما این دلیل نمی شود که تمام خیابان های ما بشود ماشین رو . باید یکسری از خیابان ها به عابر پیاده سرویس بدهد و این می تواند به صورت یک پیاده رو تمام عیار باشد و یا یک خیابانی که فقط حمل و نقل عمومی در آن انجام شود. و این موضوع اصلا در شهر تهران وجود ندارد. در کل شهر تهران، تنها مکانی که در آن تا حدودی به افراد پیاده توجه شده است خیابان پانزده خرداد است.

ھ : معلولین در تهران باید در پرش از روی موانع تخصص پیدا کنند !!! .

من ساکن شهر ادینبورگ هستم، در این شهر دسترسی به فضای باز برای تمامی افراد از جمله سالمندان و معلولین کاملا امکان پذیر است و جزئیات به دقت بررسی شده است . موتورسوارها و رانندگان اتومبیل ها به هیچوجه وارد پیاده رو نمی شوند و تمامی پیاده روها دارای یک رمپ مخصوص جهت عبور معلولان است، ولی من در کمال تعجب دیدم که در شهر تهران در ابتدای بسیاری از پیاده روها موانعی کار گذاشته شده تا موتورسوارها و ماشین ها امکان ورود نداشته باشند. هر چقدر فکر کردم که معلولان چطور از این موانع عبور می کنند به نتیجه نرسیدم. همچنین در پیاده رو ها سنگفرش هایی تعبیه شده است برای هدایت نابینایان، ولی به هیچوجه اصول اجرایی بین المللی در آن بکار نرفته است.

و : روشنایی، فقط برای تصادف نکردن ماشین ها !!! .

یکی از موارد زیبایی شناسی درحوزه شهری، روشنایی است. اما در شهر تهران، روشنایی فقط برای این است که

ماشین ها با هم تصادف نکنند. همه روشنایی برای خیابان هاست و هیچ روشنایی برای پیاده روها و درختان موجود در پیاده روها و عناصر طبیعی وجود ندارد. این موضوع بسیار خطرناک است.

ز : اماکن تاریخی تهران، فریز شده و متروک است !!! .

ادینبورگ شهری با قدمت تاریخی در انگلستان است، مرکز این شهر یک مکان تاریخی است ولی زندگی در آن جریان دارد و انسان ها زندگی روزمره شان را در آن سپری می کنند و این اماکن به هیچوجه تبدیل به موزه نشده است ولی متاسفانه در تهران، شهری با قدمتی طولانی، چنین چیزی مشاهده نمی شود و تقریبا تمامی اماکن تاریخی تبدیل به موزه و یا مکانی متروکه شده است که اصلا زندگی در آن جریان ندارد.

ح : در معماری، هر ساختمان یک "سازی" میزند !!! .

در شهر ادینبورگ، تمامی ساخت و سازها تحت مدیریت است و هیچ فردی نمی تواند در طراحی معماری و منظر ساختمان خارج از الگوها و خلاف طبیعت محیط اقدام کند و اصلا امکان برهم زدن سیمای شهر برای کسی مقدور نیست. اما متاسفانه در تهران هر ساختمان ساز خودش را میزند.

در پایان گزارش مشاهدات پروفسور سایمون بل ، آمده است :

فضاهای شهری در تهران به واسطه عدم حضور شهروندان و تنوع زندگی نتوانسته اند به مکانهای شهری تبدیل شوند. به طور مثال در اصفهان جداره زاینده رود، میدانهای تاریخی و یا میدانهای کوچکی که در محلات ساخته شده اند از قبیل محله جلفا ؛ مکانهای شهری ای می باشند که امکان حضور شهروندان را افزایش می دهند.

به طور کلی بی توجهی به جزئیات ساده که هرروزه شهروندان با آن سروکار دارند، و دست کم گرفتن اهمیت آنها در زیباسازی محیط شهری در تهران به صورت قابل توجهی ملموس است.

من پیشنهادم این است که شما از پیشینه معماری و شهرسازی خود استفاده کرده و سعی کنید تا معنا و مفهوم آنرا دریابید. معماری ای که در کاشان، اصفهان و ابیانه دیده می شود هیچ ارتباطی به آنچه در حال حاضر در ایران می گذرد ندارد ، در حالیکه با زندگی مدرن نیز قابلیتهای تطابق بسیاری دارد. یک معماری صحیح ، معماری است که هم پیوند با طبیعت، بومی، زیبا، کاربردی ، عملکردی و بدون زوائد باشد ، که متاسفانه در معماری امروز تهران دیده نمی شود. !

دانشجویان معماری منظر نیز باید علم معماری منظر را به جای اینکه از غرب، که معمولا درباره فضای سبز می‌باشد، گرته برداری کنند، باید از پیشینه معماری خود مانند چهارباغ و بازار در تعریف فضای باز فراغتی استفاده کنند.

به امید داشتن شهری منطقی با شهروندانی آگاه و مسؤول و مدیرانی کارآمد و دلسوز